Απο τον κ. Γιώργο Γαστεράτο
Φιλόλογος - Ιστορικός / υπ. δρ. Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
Είναι γνωστή από τη βιβλιογραφία η ενασχόληση ερευνητών και ιστορικών γύρω από το ναό, το λείψανο και την εν γένει λατρεία του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα. Ωστόσο, ελάχιστα είναι γνωστή η ευλάβειά του στην Αδριατική τόσο στην Ιταλία όσο και τις Δαλματικές ακτές. Σ’ αυτήν τη σύντομη εργασία θα επιχειρήσουμε μία πρώτη προσέγγιση των περιοχών αυτών, προσπαθώντας να εντοπίσουμε, όπου αυτό είναι δυνατόν, ίχνη της λατρείας του πολιούχου και προστάτη της Κέρκυρας.
Στην Αδριατική το γραφικό Ντουμπρόβνικ.
Πρώτο λιμάνι του προορισμού μας στην Αδριατική το γραφικό Ντουμπρόβνικ, η πάλαι ποτέ Ραγούζα των Ενετών. Εκεί, στο ναό της Παναγίας του Καρμήλου, εκτός από την λατρεία της Θεομήτορος, διατηρείται και η λατρεία του Αγίου Σπυρίδωνος με παρεκκλήσιο (altare) αφιερωμένο σε αυτόν. Η μνήμη του εορτάζεται πανηγυρικά στις 14 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με παλαιότατη παράδοση που διασώζει ο Θεόδωρος, Επίσκοπος Πάφου, τον Ζ΄ αιώνα και διατηρήθηκε στην καθολική εκκλησία. Μάλιστα, την ημέρα αυτή χάριν του λαμπρού εορτασμού της μνήμης του Αγίου Σπυρίδωνος επισκιάζεται η εορτή ενός λατίνου αγίου, του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού (San Giovanni della Croce), ιδρυτού του καθολικού μοναχικού τάγματος των Καρμηλιτών Ανυπόδητων (Carmelitani Scalzi). Άλλωστε, οι καρμηλίτες μοναχοί, οι ναυτικοί και οι έμποροι ήταν εκείνοι που έφεραν στη Ραγούζα τη λατρεία του Αγίου, ο οποίος θεωρείται προστάτης των ναυτικών.
Επίσης, οι πιστοί έχουν την πεποίθηση ότι με τη μεσιτεία του θεραπεύονται οι αρρώστιες, ειδικά κατά την ανάγνωση του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου, την ημέρα της μνήμης του, και ότι ακόμη πολλαπλασιάζεται το λάδι προς όφελος των φτωχών.
Ο Άγιος στη γραφική Τεργέστη.
Επόμενος σταθμός μας η γραφική Τεργέστη, όπου ήδη από τον 18ο αιώνα είχε ανεγερθεί εκκλησία προς τιμήν του Αγίου Σπυρίδωνος για να ικανοποιήσει τις θρησκευτικές ανάγκες Ελλήνων και Σέρβων που κατοικούσαν εκεί. Αργότερα, στο ίδιο σημείο κτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός στο διάστημα από το 1861 έως το 1869 σε σχέδια του διάσημου αρχιτέκτονα Carlo Maciachini. Στην κάτοψή του ο ναός σχηματίζει ελληνικό σταυρό με πέντε τρούλους ενώ οι τοιχογραφίες εκτελέστηκαν από το μεγάλο λομβαρδό καλλιτέχνη Giuseppe Bertini. Από τις τοιχογραφίες εντύπωση προκαλεί ο ένθρονος Κύριος με τους δώδεκα αποστόλους στον θόλο του ιερού βήματος, η Μετάσταση της Θεοτόκου στο δεξί μέρος του ναού ενώ στο αριστερό παράσταση με την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας και τον Άγιο Σπυρίδωνα, του οποίου το λείψανο, όπως φυλάσσεται στην Κέρκυρα, αναπαρίσταται στη δυτική πλευρά του ναού. Επιπλέον, το εικονοστάσι, μεταξύ των άλλων, φιλοξενεί τις εξαιρετικής τέχνης δεσποτικές εικόνες του Κυρίου, της Θεοτόκου, του Ευαγγελισμού και του Αγίου Σπυρίδωνα, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν στη Ρωσία και καλύπτονται από επίχρυσο και επάργυρο «πουκάμισο».
Ο ναός, ακόμη, στολίζεται από ένα αργυρό πολυκάντηλο, δώρο του τσάρου Παύλου Πέτροβιτς Ρομανώφ κατά τη διάρκεια της επισκέψεώς του στην Τεργέστη τον Ιανουάριο του 1772. Αλλά και η ρωσίδα κόμισα Ιουλία Σαμοΐλοβα είχε χαρίσει ένα ευαγγέλιο με επίχρυση επένδυση και πολύτιμα άμφια ρωσικής τεχνοτροπίας.
To παρεκκλήσιο του Αγίου στο ναό του Αγ. Βλασσίου Βενετίας
Αφήνοντας την Τεργέστη δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε την νύμφη της Αδριατικής, τη Βενετία. Εδώ μπορεί να μην υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Άγιο Σπυρίδωνα, υπάρχουν, όμως, παρεκκλήσια (altari) σε διαφόρους ναούς, όπως στο ναό του Αγίου Βλασσίου (San Biagio), στον οποίο εκτελούσαν τις θρησκευτικές τους ανάγκες οι Έλληνες της Βενετίας πριν την ανέγερση του ναού του Αγίου Γεωργίου. To παρεκκλήσιο του Αγίου Σπυρίδωνα, που είναι το πρώτο αριστερά, διακοσμείται από έναν μεγάλων διαστάσεων πίνακα με την απεικόνιση του λειψάνου του Αγίου, έργο του κεφαλλονίτη ζωγράφου Ευσταθίου Καρούζου. Στο κάτω μέρος του πίνακα διαβάζουμε:
ΕΙΚΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ ΣΠΙΡΙΔΟΝΟΣ ΕΠΙCΚΟΠΟΥ ΤΡΙΜΙΘΟΥΝΤΟΣ ΟΥ ΤΟ ΑΓΙΟ CΟΜΑ ΤΙΘΕ|ΤΕ ΕΝ ΤΙ ΝΙCΟ ΚΕΡΚΙΡΑΣ – ΠΙΕΙΜΑ δε ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΚΑΡΟΥΖΟΥ Κεφαλονίος – 1818 : μην δεκέμβριος | IMAGINE DEL SANTO MIPACOLOSO (sic) SPIPIDIONE (sic) DI CUI IL SANTO CORPO POSTO SI TROVA NEL SUO | T(EM)P(I)O IN COPFU (sic).
Συγκεκριμένα η λάρνακα με το λείψανο του Αγίου είναι ζωγραφισμένη σε κίτρινο φόντο διακοσμημένο με κόκκινα και μπλε άνθη και με κόκκινο παραπέτασμα στις άκρες του. Ο Άγιος φέρει πράσινο φαιλόνιο με χρυσά τετράγωνα, ωμοφόριο με μαύρους σταυρούς, επιγονάτιο και επιτραχήλιο με επίχρυσες φιγούρες αγίων.
Επιπλέον, αξίζει να αναφέρουμε και το ναό της Santa Maria della Pieta΄, το παρεκκλήσιο του Αγίου Σπυρίδωνος του οποίου είναι ιδιαίτερα περίτεχνο με σημείο αναφοράς τον περίφημο πίνακα του Domenico Maggiotto, μαθητή του Piazzetta, που τον φιλοτέχνησε από το 1758 έως το 1759. Το έργο παραγγέλθηκε από τον έλληνα γιατρό Μιχαήλ Guarda και απεικονίζει το θαύμα του Αγίου με το κεραμίδι κατά την Α΄ οικουμενική σύνοδο. Στον πίνακα, μεταξύ των άλλων, εντοπίζεται η παρουσία του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και του αγίου Αθανασίου.
Ο Άγιος στο γραφικό Frassinello.
Θα μείνουμε, ωστόσο, στη βόρειο Ιταλία και θα επισκεφτούμε ένα μικρό χωριό στην περιοχή του Πεδεμοντίου (Piemonte), το γραφικό Frassinello, το οποίο έχει ως πολιούχο και προστάτη του τον Άγιο Σπυρίδωνα. Οι απόψεις διίστανται για τη μεταφορά και τη διάδοση της λατρείας του Αγίου στο μακρινό Frassinello. Άλλοι αναφέρουν τους σταυροφόρους ενώ άλλοι τους Καρμηλίτες μοναχούς. Ωστόσο, ισχυρή είναι η παράδοση ότι αυτή η ευλάβεια διαδόθηκε από κάποιον έλληνα επίσκοπο που σε καιρούς μακρινούς είχε καταφύγει εκεί και, επικαλούμενος τη μεσιτεία του Αγίου Σπυρίδωνος, έσωσε το μέρος από καταστροφική καταιγίδα. Έτσι, σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, οι αρχές του χωριού καθιέρωσαν λαμπρό εορτασμό κάθε 4 Μαΐου. Μάλιστα, προς επίρρωση της ευλάβειάς τους, έφεραν στο Frassinello από το Μιλάνο τεμάχιο οστέος του Αγίου εντός λειψανοθήκης- προτομής από επάργυρο χαλκό, η οποία λιτανεύεται κάθε χρόνο την πλησιέστερη Κυριακή στις 4 Μαΐου. Της πομπής προπορεύεται το λάβαρο με την εικόνα του Αγίου ενώ η εορτή κλείνει με ρίψη πυροτεχνημάτων.
Ο Άγιος σε ολόκληρη την Ιταλία.
Σε ολόκληρη, όμως, την Ιταλία ο Άγιος Σπυρίδων είναι παρών είτε με ναούς αφιερωμένους σε αυτόν, όπως στη Μπολόνια, είτε με παρεκκλήσια, όπως στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου di Paola στο Λέτσε, όπου εικονίζεται η Αγία Οικογένεια με τους αγίους Giocchino, Άννα και Σπυρίδωνα, ή στο ναό των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού στο Calolziorte, κοντά στο Μιλάνο, είτε σε πίνακες καλλιτεχνών που φιλοξενούνται σε γνωστές συλλογές τέχνης, όπως αυτός του Matia Bortoloni, όπου απεικονίζονται οι άγιοι Bovo, Σπυρίδων και Φραγκίσκος di Paola, είτε ως προστάτης συντεχνιών, όπως αυτής των βαρκάρηδων του San Feliciano, στην Περούτζια. Άλλωστε, όλη αυτή η ευλάβεια δεν θα μπορούσε παρά να δικαιολογεί την παρουσία του αγάλματός του ακόμη και στο περιστύλιο του Bernini στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης.
Είναι θαυμαστή, επομένως, η πορεία της ευλάβειας του ταπεινού βοσκού από την ασήμαντη Τρεμετουσιά της Κύπρου, που περνώντας από Κωνσταντινούπολη και Κέρκυρα έφτασε μέχρι τη γραφική Τεργέστη και το μακρινό Πεδεμόντιο, σκορπώντας παντού τη χάρη του Τριαδικού Θεού.
Γιώργος Γαστεράτος
Φιλόλογος - Ιστορικός
υπ. δρ. Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
e-mail: george@ionio.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου